Tình hình

Số lượng dê Bách Thảo hiện nay không lớn, trên dưới 10.000 con được nuôi tập trung chủ yếu ở các tỉnh Duyên hải miền Trung như Phan Thiết, Phan Rang, Khánh Hoà. Các tỉnh miền Bắc bắt đầu nuôi giống dê này từ những năm 90. Dê Bách Thảo cũng được sử dụng như một gia súc kiêm dụng, khả năng cho thịt và sữa đều tốt, ngoài ra dê còn cung cấp những sản phẩm có giá trị khác. Da dê có thể dùng làm túi xách, vai li, giày dép. Xương dê, huyết dê, dạ dày dê, gan dê, tinh hoàn dê, thịt dê là những nguyên liệu trong y học để chữa bệnh và bồi bổ sức khoẻ. Dê mắn đẻ, ít bệnh, cho nhiều thịt và sữa, có khả năng cải tạo đàn dê Cỏ nhỏ con, chậm lớn. Nuôi dê cần ít vốn, tốn ít công, thu nhập nhanh và nhiều hơn dê Cỏ.

Dê Bách Thảo hiện đang phát triển và còn rất đông đảo nên việc giữ nguồn gen chủ yếu là theo phương pháp in-situ. Từ cuối năm 1991, Trung tâm nghiên cứu dê và thỏ Sơn Tây đã tiến hành chọn lọc đưa từ Ninh Thuận ra một số dê Bách Thảo để nuôi dưỡng nhân thuần tạo dựng đàn giống gốc. Từ đàn giống này một số lượng lớn dê đã được đưa về các tỉnh miền núi và trung du phía Bắc để nuôi giữ và phát triển với số lượng lớn hơn. Song song với việc tạo đàn giống gốc tại các cơ sở giống, công tác chọn lọc nhân thuần, phát triển số lượng và chất lượng đàn dê tại các địa phương có đàn dê thuần cũng được chú ý và đẩy mạnh. Đặc biệt tại Ninh Thuận, các cán bộ chăn nuôi đã tiến hành công tác chọn lọc đối với các đàn giống lớn của hộ gia đình.

Dê bách thảo là đối tượng mới, thu lãi cao Xã Phước Đồng, Nha Trang, Khánh Hòa. Đây là một trong những mô hình mới phát triển là nuôi dê bách thảo của gia đình. Mô hình này được đánh giá là hướng đi nhiều triển vọng, giúp nông dân xóa đói, giảm nghèo. Toàn xã hiện từng có khoảng 450 con dê bách thảo đang trong giai đoạn phát triển. Mô hình nuôi dê đang được người dân nhân rộng vì hiệu quả kinh tế cao, kỹ thuật không quá phức tạp.[3] Toàn xã xã Phước Đồng, Thành phố Nha Trang từng có khoảng 450 con dê bách thảo đang trong gia đoạn phát triển rất tốt. Mô hình nuôi loài vật này hiện đang cho hiệu quả kinh tế rất cao.[4]

Nhiều hộ thoát nghèo từ nuôi dê bách thảo, không ít gia đình ở xã Bình Tân Bắc Bình tỉnh Bình Thuận đã khôi phục nuôi dê bách thảo, coi đây là hướng phát triển kinh tế chính cho mình. Cách đó nhiều năm, các xã khác trong huyện phát triển nuôi dê bách thảo. Cơn sốt nuôi dê những năm 2004 đến 2008 đã giúp nhiều gia đình nông dân thoát nghèo, coi đó là cách làm giàu nhanh chóng. Nhưng sau đó không bao lâu, cũng không ít gia đình bại sản, nợ nần chồng chất, do dê xuất hiện dịch bệnh, giá xuống quá thấp, người tiêu dùng không ưa.[6]

Ở xã Vĩnh Quang, Vĩnh Thạnh nhiều người từng đổ xô vào nuôi dê Bách Thảo. Nhưng ngay sau đó, giá dê liên tục giảm mạnh, người chăn nuôi dê phải đối mặt với rất nhiều khó khăn,đàn dê không bán được con giống. Ở vào thời kỳ cao điểm, giá dê giống đã lên cao ở mức từ 220.000 đồng/kg đến 250.000 đồng/kg, cao gấp 6 lần so với lúc bình thường. Thậm chí có những con giống được bán với giá hơn 12 triệu đồng/con. Vào thời điểm đó, rất nhiều địa phương đồng loạt đầu tư hỗ trợ, nhu cầu con giống tăng vọt đã đẩy giá bán lên cao tới mức không bình thường. Tại các huyện trung du, miền núi, tổng đàn dê tăng nhanh lên gấp từ 2 đến 3 lần chỉ sau thời gian hơn 1 năm, nhiều hộ có quy mô đàn dê hàng trăm con.[7]

Chăm sóc

Loại dê này dễ nuôi và nhanh sinh sản lại chủ động được thời gian chăn thả nên việc chăn nuôi, phát triển không khó. Đối với dê bách thảo, trung bình một con cái đẻ một năm 2 lứa, mỗi lứa từ 2 - ba con, nuôi khoảng 6 tháng đạt trọng lượng từ 25 – 35 kg là bán thương phẩm. Chuồng nuôi phải cách mặt đất hơn 1m, thoáng mát, sạch sẽ, đảm bảo được nhiệt độ phù hợp mỗi mùa. Không để phân đọng lại trên nền chuồng, trong chuồng phải có máng ăn, máng uống nước để bổ sung thêm thức ăn cho dê. Đối với loại dê bách thảo thường cho ăn kèm với một ít muối hạt để tăng sức đề kháng cũng như hạn chế các dịch bệnh xuất hiện. Lúc chuyển mùa, thời tiết thay đổi, hoặc vào chu kỳ sinh sản dê thường mắc bệnh hô hấp rất khó phát hiện.[6]

Dê Bách thảo có thể chăn chả ban ngày, tối về chuồng ăn thêm cỏ, lá cây. Nuôi nhốt tại chuồng, vận động tại sân chơi. Đảm bảo hàng ngày có thức ăn khô ráo, không hôi mốc, sạch không lẫn đất cát, uống thỏa mãn nước sạch, nền, sân chuồng, máng ăn sạch sẽ. Cách ly con đau ốm và không thả chung đàn. Tùy theo lứa tuổi, khả năng sinh sản và tiết sữa cho dê ăn từ 0,2–0,8 kg/con/ngày, tránh thức ăn chua, hôi, mốc, ướt, cho ăn 0,3–0,6 kg/con/ngày.

Chăm sóc dê hậu bị từ khi cai sữa đến khi phối giống cần cho ăn 2–5 kg lá cây, cỏ xanh non và từ 0,1–0,4 kg thức ăn tinh/con/ngày. Chỉ chăn thả hoặc vận động khi trời đã tan sương. Tách riêng dê đực 4 tháng tuổi ra nơi khác. Cho dê cái phối giống lần đầu ở 7 – 8 tháng tuổi, nặng 19 – 20 kg trở lên. Trong thời gian chửa cần chăn thả dê gần chuồng, nơi bằng phẳng tránh dồn đuổi, đánh đập, tránh xa dê đực giống để tránh nhảy dê chửa, dễ sảy thai.